Odporność - Najlepsze bo od natury - SuperFlavon

Nasz organizm jest ciągle narażony na działanie patogenów (np. wirusów, bakterii, pasożytów), które w ogromnych ilościach występują w otaczającym nas środowisku. Ale przecież nie każdy nasz kontakt z drobnoustrojami kończy się chorobą. Można powiedzieć – na szczęście, bo gdyby tak było nigdy nie moglibyśmy się cieszyć pełnią zdrowia. Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ organizm każdego człowieka został wyposażony w swój własny system obronny tzw. odporność, chroniący nas przed różnego rodzaju patogenami, które bez przerwy szukają drogi którą mogłyby się przedostać do naszego organizmu. Dlatego tak ważne jest aby wiedzieć: czym jest odporność, jak działa układ odpornościowy, co powoduje osłabienie odporności oraz jak tę odporność wzmocnić tzn. co na odporność.

Czym jest odporność?

Odporność nie jest sprawą prostą. Na odporność składa się zbiór licznych, ale przede wszystkim skomplikowanych mechanizmów, które biorą udział w wytworzeniu odpowiedzi odpornościowej. Oznacza to zarówno zdolność do czynnej oraz biernej ochrony organizmu przed atakującymi go patogenami. Jeśli układ odpornościowy działa poprawnie to jesteśmy zdrowi – ciało jest właściwie chronione, nie straszne są nam wirusy, bakterie, czy grzyby. Natomiast jeśli układ immunologiczny nie działa prawidłowo – no to mamy problem.

Tak naprawdę to dopóki nie pojawią się jakieś dolegliwości to większość z nas zupełnie nie zwraca uwagi na stan swojego zdrowia. A to duży błąd, bo zazwyczaj organizm wysyła nam o wiele wcześniej pewne sygnały, że np. dzieje się coś niepokojącego lub czegoś potrzebuje, ale niestety my nie zawsze potrafimy je prawidłowo odczytać.

Prawidłowe funkcjonowanie odporności to niedopuszczenie do ataku patogenów, a jeśli to już się zdarzy to liczy się ich szybka lokalizacja, rozpoznanie i niszczenie.

Układ odpornościowy – elementy układu immunologicznego

Układ odpornościowy jest mechanizmem złożonym, na który składa się wiele elementów. Są nimi np. bariery zewnętrzne czyli skóra i błony śluzowe, ale wśród najważniejszych elementów układu odpornościowego należy wymienić:

– grasicę i śledzionę;

– szpik kostny (w nim powstają komórki odpornościowe);

– komórki odpornościowe głównie białe krwinki (leukocyty) w tym m.in. limfocyty, monocyty, neutrofile;

– organy zbudowane z tkanki limfoidalnej czyli węzły chłonne, migdałki (w nich stacjonują komórki odpornościowe i przeciwciała);

Wszystkie te wyżej wymienione elementy współpracując ze sobą tworząc mechanizmy obronne chroniące nasz organizm przed patogenami. Jakość ich współpracy decyduje o sile naszej odporności.

Jeszcze jedna ważna sprawa, a mianowicie układ odpornościowy jest bardzo silnie powiązany z układem nerwowym i hormonalnym przez co nasza odporność jest w pewien sposób uzależniona od prawidłowego działania obu wymienionych układów.

Jak działa układ odpornościowy?

Układ immunologiczny chroni nasz organizm przed patogenami na różnych poziomach. Przy każdym następnym poziomie wzrasta zarówno siła jak i skuteczność działania mechanizmów odpornościowych.

Układ odpornościowy działa głównie poprzez 3 linie obrony:

I linia – pierwszą, a zarazem najprostszą linią obrony są bariery fizyczne, które zabezpieczają przed przedostaniem się do organizmu wszelkich patogenów (wirusów, bakterii) znajdujących się na zewnątrz. Bariery anatomiczne tj. skóra czy błony śluzowe wyścielające drogi oddechowe, układ pokarmowy oraz moczowo – płciowy chronią nas w sposób mechaniczny. Skóra jest skuteczną barierą dla patogenów pod warunkiem, że jest zdrowa (nie ma przerwanej ciągłości). Problem pojawia się wówczas, kiedy skóra lub błony śluzowe są uszkodzone – mogą stać się one bowiem tzw. wrotami zakażenia. Kolejną barierą tym razem fizjologiczną są odruchy oczyszczające układ oddechowy i pokarmowy z patogenów, zaliczamy do nich: kaszel, kichanie, wymioty, biegunkę, a także łzawienie oczu. Patogeny chcą rozprzestrzenić się po organizmie muszą też pokonać czekające na nie bariery chemiczne, a mianowicie kwaśne pH w żołądku, niskie pH w pochwie, czy lizozym w łzach. Bariera fizjologiczna oraz chemiczna są zaliczane do elementów odporności wrodzonej.

II linia – jeśli patogen przełamie I linię obrony i znajdzie się w organizmie to czeka go natychmiastowa, ale nieswoista odpowiedź ze strony naszego układu immunologicznego. II linia obrony to odporność wrodzona. Za ten typ odpowiedzi immunologicznej odpowiadają komórki tj. monocyty, makrofagi, granulocyty (tzw. komórki żerne, fagocytarne) oraz interferon. II linia obrony może rozpocząć swoje działanie praktycznie natychmiast po kontakcie z antygenem. Bardzo często ten rodzaj odporności wrodzonej (niespecyficznej) jest wystarczający do eliminacji patogenu. Ponieważ mechanizm ten nie jest jednak tak precyzyjny jak mechanizmy swoiste (odporność nabyta) to nie zawsze udaje się mu usunąć obcy antygen z organizmu.

III linia – ostateczną linię obrony układu immunologicznego stanowi odporność swoista (nabyta). W tym przypadku odpowiedź układu odpornościowego jest udoskonalona poprzez rozpoznanie patogenu, który już wcześniej został wyeliminowany przez organizm. Po wyeliminowaniu patogenu, ta tzw. „udoskonalona odpowiedź” zostaje zachowana w komórkach odpornościowych jako tzw. pamięć immunologiczna. To właśnie pamięć immunologiczna pozwala układowi odpornościowemu na przygotowanie szybszego i silniejszego ataku przy kolejnym kontakcie z tym patogenem w przyszłości.

Rodzaje odporności

Każdy z nas od przyjścia na świat ma do dyspozycji tzw. odpowiedź wrodzoną (nieswoistą), która nie ulega zmianie przy kolejnych ekspozycjach na dany patogen. Opiera się ona głównie na fagocytozie, czyli działaniu tzw. komórek żernych tj. monocytów, makrofagów i granulocytów. Ich zadaniem jest nieswoiste niszczenie wszelkich antygenów rozpoznanych jako obce. Na odporność wrodzoną składa się: odporność bierna – zalicza się tutaj kwaśne pH skóry, pochwy czy soku żołądkowego, obecność lizozymu w łzach, interferonu we krwi, czy laktoferyny w mleku oraz odporność czynna – do której zalicza się właśnie fagocytozę, a także przyspieszony metabolizm, podwyższoną temperaturę ciała oraz oczyszczanie dróg oddechowych i pokarmowych poprzez odruchy tj. kichanie, kaszel, wymioty, biegunkę.

Drugim rodzajem odporności jest odporność swoista (nabyta), którą nabywamy wraz z upływem lat. Charakterystycznymi cechami odporności nabytej jest jej wysoka swoistość i pamięć (czyli świetnie rozpoznaje i pamięta patogen np. odra pozostawia pamięć na całe życie), dzięki czemu nasz układ odpornościowy odpowiada efektywnie na drugi i każdy kolejny kontakt z danym patogenem. Komórkami odpowiedzialnymi za działanie odporności nabytej są : limfocyty T, limfocyty B i przeciwciała. Odporność swoistą możemy nabyć w sposób bierny lub czynny, a każdy z nich w sposób naturalny lub sztuczny.

Odporność swoista bierna naturalna – przykładem nabywania tego rodzaju odporności są przeciwciała przekazywane przez łożysko od matki do płodu oraz przeciwciała przekazywane noworodkowi przez matkę z mlekiem podczas karmienia piersią.

Odporność swoista bierna sztuczna – ten rodzaj odporności polega na podaniu surowicy zawierającej gotowe przeciwciała przeciwko konkretnemu antygenowi wytworzone przez innego osobnika np. surowica przeciwtężcowa. Surowice podaje się w sytuacjach poważnego zagrożenia zdrowia lub życia, kiedy nie ma czasu na wytworzenie własnej odpowiedzi immunologicznej. Ten rodzaj odporności jest bardzo krótkotrwały – podane przeciwciała po zwalczeniu patogenu jako obce są dość szybko usuwane z organizmu, nie pozostawia nam też odporności na przyszłość.

Odporność swoista czynna naturalna – ten rodzaj odporności powstaje na skutek przebycia danej choroby zakaźnej lub częstych bezobjawowych zakażeń, czyli po tzw. przechorowaniu. Ten rodzaj odporności powstaje w organizmie od momentu zakażenia, aż do chwili wyzdrowienia Odporność ta charakteryzuje się dużą trwałością, czasami wręcz na całe życie np. ospa, odra, płonica, różyczka,

Odporność swoista czynna sztuczna – odporność ta jest wytwarzana w naszym organizmie na skutek podania szczepionki, która ma na celu wywołanie odpowiedzi immunologicznej. Szczepionki nie powodują choroby (zawierają drobnoustroje martwe lub żywe, ale pozbawione wirulencji (zjadliwości)), ale pobudzają organizm do wytworzenia przeciwciał przeciwko danemu patogenowi.

Czynniki osłabiające odporność? Co powoduje obniżenie odporności?

Aby cieszyć się dobrą odpornością wszystkie elementy uczestniczące w mechanizmach odpornościowych muszą działać bez zarzutu, ważne jest też prawidłowe funkcjonowanie układów: nerwowego i hormonalnego. Jeśli, któryś z tych elementów zawiedzie obserwujemy spadek lub obniżenie odporności.

Czynniki powodujące obniżenie odporności to m.in:

– zła dieta;

– brak aktywności fizycznej;

– stres;

– zmęczenie i przepracowanie;

– brak, a zazwyczaj niedobór snu (lub złej jakości sen);

– częste podróże i zmiany klimatu;

– częste infekcje, a szczególnie te zakończone antybiotykoterapią (antybiotyki w niektórych przypadkach są niezbędne, ale niestety osłabiają działanie układu odpornościowego);

– ubranie niedopasowane do warunków atmosferycznych (marznięcie lub przegrzanie);

Jak wzmocnić odporność? Sposoby na wzmocnienie odporności.

Jak widać układ odpornościowy oraz związane z nim mechanizmy są niezwykle złożone więc tym samym nie ma jednego skutecznego sposobu na wzmocnienie odporności. Ważne są głównie działania systematyczne i długoterminowe, czyli skupienie się na budowaniu zdrowia, a wtedy otaczające nas drobnoustroje nie będą dla nas stanowić tak wielkiego zagrożenia. W budowaniu zdrowia i wzmacnianiu odporności ważne są wielokierunkowe działania, a jednym z najważniejszych jest nasz styl życia czyli: zdrowa zbilansowana dieta, aktywność fizyczna, umiejętność radzenia sobie ze stresem, właściwa ilość i dobra jakość snu, odpoczynek i relaks, strój pasujący do panujących warunków atmosferycznych. Tak wiele zależy od nas samych, to i wiele więcej możemy zrobić aby wzmocnić swój układ immunologiczny.

Sposoby na wzmocnienie odporności:

– odpowiednia dieta – to dieta zbilansowana zarówno od względem ilościowym jak i jakościowym. Musi dostarczać do organizmu potrzebnych mu składników odżywczych (białek, tłuszczy, węglowodanów), witamin i minerałów (należy pamiętać iż większość z witamin i minerałów musi być dostarczana z zewnątrz, bo organizm nie potrafi ich sam sobie wytworzyć), a także antyoksydantów. Głównym zadaniem antyoksydantów jest oczywiście eliminacja nadmiaru wolnych rodników, ale co ważne antyoksydanty sprzyjają także wzrostowi odporności. Co powinno znajdować się z zdrowej diecie? Produkty z pełnego ziarna, warzywa i owoce (są bogate w cenne dla zdrowia i odporności antyoksydanty, witaminy i minerały), wartościowe tłuszcze (więcej roślinnych niż zwierzęcych) i nabiał, a także woda. Mięso tak, ale raczej chude (podobnie wędliny), ważnym elementem są też tłuste ryby morskie jak: dorsz, łosoś czy makrela. Najczęstsze zaobserwowane niedobory dotyczą witamin z grupy B, oraz minerałów tj. żelazo, cynk, selen czy miedź.

– aktywność fizyczna – mocne ciało to także ważny element dobrej odporności. Poza dietą warto zadbać także o aktywność fizyczną np. jazda na rowerze, jogging, ćwiczenia na świeżym powietrzu. Już 30 minut aktywności fizycznej w ciągu dnia pomaga obronić się naszemu organizmowi przed atakiem patogenów (zwiększa się w organizmie ilość limfocytów zwanych Natural Killers w dużej mierze odpowiedzialnych za naszą odporność). Jeśli nie chcemy ćwiczyć to należy zdecydować się na codzienny trwający minimum 30 minut spacer lub marsz. Spacerować należy bez względu na pogodę (temperaturę czy porę roku).

– umiejętność radzenia sobie ze stresem i relaks – pęd życia, ciągły stres – to wszystko w negatywny sposób wpływa na nasze zdrowie i na odporność. Każdego dnia należy znaleźć dla siebie czas na chwilę odpoczynku i relaksu (róbmy w tym czasie to co lubimy robić najbardziej, co nas relaksuje i odpręża).

– zdrowy sen – ważna jest zarówno ilość jak i jakość snu. Powinniśmy spać około 8 – 10 godzin (sen nie powinien być przerywany). Sen jest niezwykle ważny ponieważ w tym czasie organizm ma czas na regenerację i odbudowę sił. Należy spać w ciemności, pomieszczenie przed snem powinno być dokładnie przewietrzone, a jeśli pogoda na to pozwala to warto spać przy uchylonym oknie. Z badań wynika, że osoby niewyspane, źle śpiące o wiele częściej zapadają na różnego rodzaju infekcje;

– hartowanie – spokojnie nie mam na myśli wstępowania do klubu morsa i kąpieli w lodowatej wodzie. Hartować można się w sposób domowy tzn. w swojej łazience podczas codziennego prysznica. Jak to wygląda? Podczas kąpieli naprzemiennie polewamy ciało ciepłą i zimną wodą (minimum 3 zmiany podczas kąpieli, zawsze na zakończenie woda zimna). Tego typu zabieg poprawi ukrwienie całego ciała i tym samym wzmocni nasz system immunologiczny (będzie on też przyzwyczajony do zmian temperatur jakie następują jesienią i zimą). Oczywiście jeśli nie mamy przeciwwskazań to warto w celu wzmocnienia odporności raz w tygodniu skorzystać z sauny.

– właściwy strój oraz temperatura pomieszczeń w których przebywamy – jak wiadomo strój powinien być dopasowany do panujących warunków atmosferycznych (zimą pamiętajmy o czapce, rękawiczkach i szaliku), warto ubierać się na cebulkę aby nie dopuścić do zmarznięcia ani przegrzania organizmu. Odnośnie temperatury w pomieszczeniach: optymalna temperatura to około 20 C. Pomieszczenia powinny być codziennie wietrzone, jeśli zimą działa centralne ogrzewanie to należy też zadbać o prawidłową wilgotność powietrza (można powiesić np. mokry ręcznik na kaloryferze).

– śmiech – podczas śmiechu wytwarzane są endorfiny, które nie tylko poprawiają nastrój, ale także wspierają układ odpornościowy. Jest to metoda wzmacniania odporności, która nic nie kosztuje.

W celu uzupełnienia niedoborów i wzmocnienia odporności można stosować także suplementy diety.