Aloes jak go stosować?

Aloes jest bardzo popularną w Polsce rośliną doniczkową, ale oprócz tego że zdobi nasze parapety ma także liczne dobroczynne właściwości dla zdrowia i dla urody. W liściach aloesu ukryty są bowiem sok i miąższ bogate w całe mnóstwo składników odżywczych (w tym m.in. aminokwasy egzogenne, liczne witaminy, minerały czy NNKT) oraz substancji aktywnych (np. aloina, barbaloina) co powoduje, iż jest on wykorzystywany zarówno w medycynie jak i suplementacji oraz w kosmetyce, a z jego dobrodziejstw korzystano już w starożytności. Stosowany wewnętrznie m.in wzmacnia odporność i przeciwdziała zaparciom, zaś zewnętrznie przyspiesza proces gojenia i regeneracji tkanek w przypadkach m.in otarć, skaleczeń czy oparzeń, działa także kojąco, ściągająco i przeciwzapalnie.

Aloes w różnej postaci

Aloes – czym jest?

Aloes zarówno jego miąższ, jak również sok świeży lub stężały po wysuszeniu (tzw. alona), a także żel (czyli miąższ po wypłukaniu z niego soku) jest niezwykle ceniony nie tylko jako kosmetyk, ale głównie lek i suplement.

Aloes to roślina charakterystyczna dla suchych i ciepłych terenów pustynnych (Półwysep Arabski, Afryka, Madagaskar). Aloes, zaliczany do rzędu szparagowce (rodzina złotogłowowate), liczy około 330 – 400 gatunków (w zależności od ujęcia systematycznego) wśród których wyróżnia się różne formy: drzewiaste (nawet kilkumetrowe drzewa), krzewiaste, byliny, a nawet liany. Spośród tych licznych gatunków właściwości prozdrowotne i lecznicze wykazuje jedynie ok. 30 z nich m.in aloes drzewiasty (Aloe arborescens Miller), aloes uzbrojony (Aloe ferox) oraz aloes zwyczajny (Aloe barbadensis, Aloe vera). Wszystkie jego gatunki poza aloesem zwyczajnym (Aloe vera) są objęte ochroną.

Aloes jest rośliną wieloletnią i wiecznie zieloną, należy do sukulentów, czyli roślin magazynujących duże ilości wody w swoich tkankach (mięsistych liściach o kolczastych brzegach pokrytych grubą warstwą wosku ograniczającego parowanie tzw. kutikulą), dlatego też roślina ta świetnie znosi suszę i lubi słońce (najlepiej rośnie na parapecie okna południowego lub południowo – zachodniego). Podlewać należy ją umiarkowanie (zimą – od listopada do lutego – wręcz bardzo oszczędnie), zaś do prawidłowego wzrostu najlepsza jest piaszczysto – gliniasta gleba. Jeśli aloes był trzymany zimą w dość niskiej temperaturze – około 10 C to wiosną najprawdopodobniej zakwitnie (zwyczajny na żółto, zaś drzewiasty na czerwono). Jeśli aloes ma być wykorzystany do celów leczniczych to roślina powinna mieć ok 3 lat (na około tydzień przed zbiorem przestajemy go podlewać).

Na parapetach najczęściej uprawiane są dwa gatunki aloesu: aloes zwyczajny (zwany również pospolitym lub lekarskim) znany pod nazwą Aloe vera oraz aloes drzewiasty (Aloe arborescens Miller). Aloes zwyczajny tworzy rozetę lekko kolczastych, szarozielonych liści i osiąga do 50 cm wysokości, zaś aloes drzewiasty tworzy łodygę, która może osiągać do nawet metra wysokości w doniczce, zaś w naturze do nawet 5 m. Najczęściej wykorzystywany w lecznictwie i wyrobie suplementów jest Aloe zwyczajny (Aloes barbadensis znany pod nazwą handlową Aloe vera).

Aloes podobnie zresztą jak żeń szeń zaliczany jest do adaptogenów tzn. substancji stymulujących mechanizmy obronne (w tym odpornościowe) i adaptacyjne ciała. Adaptageny w tym aloes wzmacniają odporność organizmu nie tylko na dolegliwości ale także na stres, a także zwiększają zdolności radzenia sobie organizmu, dlatego często stosuje się je w sytuacjach wyczerpania organizmu czy silnego niepokoju.

Aloes – co zawiera?

Liście aloesu wypełnione są jasną żelową substancją, której 99% zawartości stanowi woda (pH ok 4,5). Ale nie zmienia to faktu, iż w liściach aloesu zgromadzone jest prawdziwe bogactwo wartościowych składników, z których największe znaczenie dla naszego zdrowia jak i urody mają: aminokwasy (m.in 7 z 8 egzogennych: fenyloalanina, treonina, lizyna. leucyna, izoleucyna, metionina), które są niezbędne dla prawidłowej syntezy białek w organizmie. Aloes zawiera również imponującą zawartość kwasów tłuszczowych: linolowy, linolenowy, mirystynowy, kaprylowy, oleinowy, palmitynowy, stearynowy. Znajdziemy w nim także dwa sterole będące ważnymi dla naszego organizmu kwasami tłuszczowymi, a mianowicie: kampesterol i beta-sitosterol. Pierwszy z nich poprzez blokowanie mediatorów zapalnych wykazuje działanie przeciwzapalne i chroni w ten sposób przed degradacją kości i stawy, zaś drugi pomaga w uregulowaniu prawidłowego cholesterolu we krwi (obniżeniu) poprzez zmniejszenie jego wchłaniania w jelitach.

Aloes to także bogate źródło witamin i cennych dla zdrowia minerałów. Znajdzie w nim witaminy: A, C, E oraz z grupy B (B1, B2, B3, B6, B9 – kwas foliowy oraz cholinę), a także minerały m.in wapń, magnez, cynk, chrom, selen, sód, żelazo, potas, mangan i miedź.

Oczywiście w aloesie znajdziemy także liczne substancje aktywne m.in aloinę, barbaloinę, aloemodynę, które wykazują liczne prozdrowotne właściwości m.in. biostymulujące, pobudzające układ immunologiczny. Substancje te wykorzystuje się do produkcji leków wzmacniających, bakteriobójczych i przeczyszczających (aloina i emodyna).

Aloes – właściwości i działanie

Ze względu na bogactwo składników aloes wykazuje liczne właściwości prozdrowotne.

Wewnętrznie aloes stosowany jest m.in w zaparciach ponieważ roślina ta usprawnia ruchy perystaltyczne jelit. Ponadto reguluje (wspomaga) trawienie, łagodzi objawy zespołu „jelita drażliwego”, bywa też pomocny w leczeniu wrzodów żołądka (normalizuje pH żołądka oraz reguluje wydzielanie soków żołądkowych), a także korzystnie wpływa na stan wątroby oraz wzmaga czynności żółciotwórcze. Ale to nie wszystko. Regularne spożywanie preparatów na bazie aloesu stymuluje i wzmacnia układ immunologiczny organizmu (działa immunostymulująco i podnosi odporność także dzięki zawartości dużej ilości antyoksydantów), pomaga też obniżyć poziom cukru i uregulować poziom cholesterolu we krwi. Aloes łagodzi również objawy chorób o podłożu immunologicznym jak alergie, egzema czy łuszczyca. Ze względu na silne właściwości regenerujące m.in błonę śluzową sok z aloesu poleca się w przypadku dolegliwości ze strony gardła (suchość, chrypka) oraz jamy ustnej (stany zapalne jamy ustnej, dziąseł – pasta do zębów z dodatkiem aloesu pomaga leczyć podrażnienia i stany zapalne dziąseł oraz paradontozę). Aloes ma też pozytywny wpływ na stan stawów i kości, ze względu na właściwości przeciwzapalne jest pomocny w RZS (reumatoidalnym zapaleniu stawów) i artretyzmie. Ponadto regularne stosowanie aloesu nie tylko pomaga w oczyszczeniu organizmu z toksyn i zachowaniu szczupłej sylwetki, ale także przywraca równowagę kwasowo-zasadową w organizmie oraz dodaje energii i witalności.

Sok z aloesu wykazuje właściwości przeciwzapalne, regenerujące, a także bakterio, grzybo i wirusobójcze oraz poprawia krążenie krwi. Dzięki tym właściwościom aloes świetnie radzi sobie z licznymi problemami skórnymi. Sok z aloesu przyspiesza proces gojenia, dlatego już od dawna stosowany był w leczeniu oparzeń, skaleczeń, otarć, ran czy też owrzodzeń. Jest pomocny w leczeniu trądziku – stosowany miejscowo przyspiesza gojenie, zaś stosowany od wewnętrznie pomaga zwalczać trądzik od środka. Świetnie wpływa na stan i kondycję skóry (nawilża i ochrania ją), a sok aloesowy skutecznie radzi sobie z problemem jakim jest łupież.

W przemyśle farmaceutycznym aloes jest używany do produkcji leków przeczyszczających (lateks lub żel w formie proszku), preparatów wzmacniających odporność i o działaniu żółciopędnym oraz do produkcji maści i kremów (do miejscowego stosowania).

W przypadku aloesu obserwuje się działanie synergistyczne (potęgowanie działania) pomiędzy wszystkimi składnikami rośliny, co powoduje, że wykazuje on silniejszy efekt niż suma poszczególnych działań.

Aloes – jak stosować?

Aloes może być stosowany wewnętrznie jako napój lub sok lub zewnętrznie – zastosowanie miejscowe. Składnikiem preparatów powinien być stabilizowany żel z aloesu (nie może być filtrowany ani traktowany wysoką temperaturą).

Ze względu na silne działanie, aloes oraz produkty z aloesu należy stosować z umiarem (soku ani innych preparatów nie należy przedawkowywać), szczególnie w przypadku długotrwałego stosowania. Popularne jest stosowanie suplementacji preparatami na bazie soku z aloesu, które mają za zadanie m.in wzmocnić odporność, wspomóc funkcjonowanie układu pokarmowego oraz opóźnić procesy starzenia się tkanek (antyoksydanty). Zaś leki doustne z aloesu mają właściwości przeczyszczająco – oczyszczające. Preparaty z aloesu należy stosować porcjach (dawkach – w przypadku leków) zalecanych przez producentów. Czasami trzeba rozpocząć od małych dawek lub rozcieńczenia preparatu (jeśli jest silnie skoncentrowany).

Należy także wiedzieć, iż długotrwałe stosowanie wysokich dawek preparatów z aloesem może prowadzić do utraty elektrolitów, a szczególnie niedoboru potasu (jest on szczególnie ważny dla prawidłowej pracy serca).

W przypadku wykorzystania do celów leczniczych roślin uzyskanych z własnej hodowli należy pamiętać, że stosujemy 2-3 letnie egzemplarze (takie są najbardziej bogate w dobroczynne składniki).

Do użytku zewnętrznego – należy rozciąć świeży liść i przyłożyć go do np. otarcia, skaleczenia (przyspiesza gojenie). Żel wyciśnięty ze świeżo uciętego liścia może być też nałożony na oparzenie (w przypadku poważniejszych oparzeń niezbędna jest konsultacja lekarska).

Aloes – przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne

Przeciwwskazania do spożywania soku z aloesu są następujące:

– uczulenie na aloes;

– ciąża i karmienie piersią (może grozić poważnymi powikłaniami);

– dzieci do 12 r życia;

– przewlekłe krwawienia i krwotoki;

– choroby wątroby i dróg żółciowych;

– choroby serca, nerek i nadciśnienie;

– fenyloketonuria (bo sok z aloesu zawiera fenyloalaninę);

Środki ostrożności

U małych dzieci nie wskazane jest również zewnętrzne stosowanie okładów z aloesu w formie czystej, a dokładniej z części miąższu lub rośliny, ponieważ w miejscu przyłożenia rośliny może dojść do poparzenia skóry lub nawet powstania owrzodzeń. Ponadto pamiętać należy, iż skóra dzieci jest niezwykle chłonna w związku z czym nawet po zewnętrznym zastosowaniu może dość do wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu układu pokarmowego objawiających się m.in nudnościami, a nawet wymiotami cz też biegunką.

Środków przeczyszczających z aloesu nie należy stosować dłużej niż 10 dni, ponieważ pogarszają zatwardzenie, a także uzależniają.

Możliwe skutki uboczne

Jak w przypadku wielu innych produktów tak też soku z aloesu nie można przedawkowywać ponieważ może się to skończyć pewnymi działaniami ubocznymi tj. biegunka, niestrawność czy wiele innych.

Ze względu na przeczyszczające i żółciopędne właściwości preparaty z aloesem (zarówno domowe jak i kupowane) należy stosować z dużą ostrożnością, mogą one bowiem powodować wypłukiwanie elektrolitów, głównie potasu z organizmu.

Aloes w kosmetyce

Także w kosmetyce aloes zajmuje ważne miejsce – dzięki właściwościom… odmładzającym, sok z aloesu upiększa i regeneruje skórę twarzy i ciała. Stosowany miejscowo na skórę działa ściągająco, odkażająco, bakteriobójczo i przeciwzapalnie, a także pomaga zwęzić rozszerzone pory skóry – co jest szczególnie istotne w przypadku cery trądzikowej (picie soku z aloesu pomaga zaś zwalczać trądzik od środka, oczyszcza organizm korzystnie wpływa na metabolizm). Aloes ma też inne dobroczynne dla skóry właściwości, a mianowicie działa kojąco i łagodząco, pomaga utrzymać w skórze wilgotność (nawilżanie), a także wygładza, ujędrnia i regeneruje skórę. Aloes poprawia także ukrwienie skóry, wzmacnia naczynia i zapobiega ich pękaniu. Dzięki pobudzaniu regeneracji naskórka i procesu ziarninowania w skórze właściwej aloes przyspiesza gojenie się wszelkich uszkodzeń skóry tj. otarcia, skaleczenia, rany czy zmiany trądzikowe. Może być także pomocny w celu przyspieszenie gojenia i regeneracji skóry po zabiegach dermatologicznych, dermabrazji, laseroterapii oraz peelingach chemicznych. Przemywanie skóry sokiem z aloesu przyspiesza gojenie ran, a także likwidację wyprysków, wysięków oraz rozjaśnianie przebarwień na skórze. Ze względu na przyspieszanie podziałów komórek skóry aloes bywa pomocny w wygładzaniu blizn i rozstępów (zmniejsza ich widoczność na skórze). Ponadto sok i wyciąg z aloesu działa pozytywnie na włosy i skórę głowy – nawilża, regeneruje i wzmacnia włosy, zapobiega rozdwajaniu końcówek i łupieżowi oraz ułatwia rozczesywanie włosów dlatego jest dość częstym składnikiem szamponów i odżywek do włosów.

Aloes – dla jakiej skóry?

Aloes stosuje się w pielęgnacji skóry suchej, dojrzałej, trądzikowej oraz przy egzemach (zmniejsza obrzęki i przekrwienie skóry). Dzięki wysokiej zawartości wody aloes doskonale nawilża i zmiękcza skórę, a ponadto zwiększa jej elastyczność i odmładza (dostarcza antyoksydantów). Aloes przeciwdziała świądowi, hamuje rozwój niektórych bakterii i przyspiesza regenerację tkanek (naskórka).

Poza kosmetykami pielęgnacyjnymi dla różnych rodzajów skór (m.in kremy, maseczki), sok i wyciąg z aloesu stosuje się także w kosmetykach do mycia skóry, w tym również antybakteryjnych (zmniejsza potliwość, hamuje rozwój bakterii) oraz płynach do higieny intymnej.

Uwaga! Należy pamiętać, iż aloes może powodować reakcje alergiczne (są to przypadki bardzo rzadkie ale zdarzają się), a także może podrażnić skórę wrażliwą.

Aloes – ciekawostki

Mimo dość egzotycznego pochodzenia aloes był znany naszej polskiej medycynie ludowej. Przez nasze babcie i prababcie aloes nazywany był także alojzym, eliasem lub olejasem, a jego główne zastosowanie związane było z chorobami płuc (zastosowanie wewnętrzne – sporządzano wyciąg alkoholowy z aloesu) oraz leczeniem ran i oparzeń (stosowanie miejscowe), a także likwidowaniem zaparć, bólu żołądka.

Spośród 400 gatunków aloesu dokładniej zbadano ok 30 odkrywając czy też potwierdzając ich właściwości lecznicze i prozdrowotne. Korzystne dla zdrowia właściwości posiadają następujące gatunki aloesu: Aloe arborescens, Aloe africana, Aloe ferox, Aloe chinesis, Aloe perryi, Aloe spicata, Aloe saponaria, ale najczęściej stosowany zarówno w lecznictwie jak i produkcji suplementów diety jest aloe barbadensis (czyli Aloe vera).

Historia aloesu

Jako roślina lecznicza aloes znany był już znany i stosowany w starożytności. Zdrowotne i urodowe właściwości aloesu doceniane były już przez starożytne cywilizacje zamieszkujące Egipt, Grecję, Rzym, Indie, Chiny oraz Arabię. Już ok 3000 lat temu aloes stosowany był przez afrykańskie plemiona koczownicze. Jego członkowie nacierali miąższem aloesu ciało aby uchronić je przed palącym słońcem, nadmiernym poceniem i ukąszeniami owadów. Ze względu na właściwości gojące rany, oparzenia, a nawet łuszczycy (poprawia stan skóry) aloes przez niektóre społeczeństwa uważany jest za roślinę obdarzoną magiczną mocą (Indianie czczą go jako magiczną roślinę). Arabowie zaś nazywają go „lilią pustyni”. Podobno nawet sama Kleopatra twierdziła, że to właśnie aloesowi zawdzięcza swoją słynną urodę, a z urodowych walorów aloesu korzystała również królowa Nefretete. W starożytnym Egipcie aloes używany był głównie do balsamowania zwłok (nazywano go rośliną nieśmiertelności i umieszczano w grobowcach zmarłych faraonów) lub też jako pachnidło do perfumowania pościeli i odzieży. Następnie aloes trafił do Grecji, Rzymu i na teren Dalekiego Wschodu, a przyczynili się do tego arabscy kupcy. Grecy stosowali aloes zarówno w celach leczniczych jak i pielęgnacyjnych, a lista dolegliwości na którą pomagał była naprawdę imponująca. Po czasach świetności w okresie starożytnym aloes stracił na znaczeniu. Jedyne o czym nie zapomniano i nadal wykorzystywano to sporządzanie leków przeczyszczających (tzw. alony – odparowany, zagęszczony i stwardniały sok z aloesu) z liści aloesu. Do Europy aloes został sprowadzony dopiero w XIII w. W Polsce na początku był on uprawiany tylko w przyklasztornych herbariach, stamtąd trafił do dworków szlacheckich, a następnie pod strzechy (do zwykłych ludzi). Tak naprawdę aloes wrócił do łask dopiero w XX w (dzięki opracowaniu maści aloesowej, która przyspieszała leczenie oparzeń). Dzisiaj aloes uznawany jest za „królową roślin leczniczych”.

Należy dodać, iż badania wykonane w ostatnich dziesięcioleciach potwierdzają jego lecznicze właściwości.

Surowce pozyskiwane z aloesu

Surowcem pozyskiwanym z aloesu jest przede wszystkim miąższ, który znajduje się w szarozielonych, mięsistych liściach. Miąższ aloesowy ma galaretowatą konsystencję i jasnozieloną barwę. Z aloesu pozyskuje się także pulpę aloesową, która poza miąższem i sokiem zawiera także wierzchnią skórkę liścia. Oba surowce różnią się także właściwościami (dlatego rozróżnienie to jest istotne). Po starannym obraniu liści ze skórki otrzymujemy miąższ, zaś po kilkukrotnym jego płukaniu i wyciśnięciu otrzymujemy czysty żel aloesowy, który pozbawiony jest właściwości przeczyszczających oraz silnie gorzkiego smaku (alony – soku). Sok z aloesu uzyskujemy z miąższu, można to zrobić samemu lub też zakupić w aptece lub sklepie zielarskim. Sok aloesowy w formie zastygłej to tzw. alona, bywa on dostępny również w formie sproszkowanej (taką formę leku stosuje się głównie przy zaparciach). Natomiast wyciąg oraz sok z liści są częstym składnikiem kosmetyków, a także rozmaitych żelów i maści. Z aloesu można także wykonać samodzielnie wino oraz nalewkę.

Głównymi surowcami zielarskimi są żel oraz sok otrzymywane z miąższu liści.

Na co zwracać uwagę przy zakupie suplementów z aloesem

Przy wyborze suplementu z aloesem warto zwrócić uwagę, czy jest on sygnowany przez IASC, czyli Międzynarodową Radę Naukową ds. Aloesu (stoi ona na straży jakości i poziomu zawartości składników zawartych w aloesowych preparatach). Jest to o tyle istotne, że część znajdujących się na rynku preparatów jest tak silnie rozcieńczona (rozwodniona), zbyt uboga w naturalny miąższ lub zbytnio przetworzona, że nie ma wręcz możliwości aby mogła zadziała skutecznie. Warto zwracać również uwagę na terminologię stosowaną w opisie produktu, czy jest liofilizowany (jeśli tak to będzie zawierał wysoką zawartość dodanej wody), a także na jego smak. Czysty sok i żel aloesowy mają charakterystyczny dla aloe vera lekko cierpki smak (taki smak potwierdza wysoką jakość i czystość produktu).

Aloes jak go stosować?