Olej kokosowy

Olej kokosowy to olej otrzymywany poprzez tłoczenie miąższu orzechów kokosowych. W temperaturze pokojowej (do 25 C) ma barwę białą i przybiera postać stałą. W zależności od metody pozyskiwania olej kokosowy może występować w formie rafinowanej i nierafinowanej. Warto sięgać po olej kokosowy nierafinowany, mimo iż jest droższy to ma więcej cennych wartości odżywczych, a co za tym idzie także zdrowotnych. Olej kokosowy zawiera głównie kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone. Olej ten jest też źródłem licznych witamin i minerałów. Olej kokosowy wspomaga zdrowie (np. wspiera układ odpornościowy, przyspiesza redukcję tłuszczu, pozytywnie wpływa na poziom cholesterolu), pomaga dbać o urodę (stosowany w kosmetyce ma właściwości pielęgnujące, odżywcze, nawilżające), a także świetnie sprawdza się w kuchni.

Olej kokosowy Czym jest?

Olej kokosowy często nazywany masłem kokosowym pozyskiwany jest z kopry (bielma), czyli miąższu orzechów palmy kokosowej. Olej kokosowy należy do olei nieschnących i jest jednym z najmniej podatnych na jełczenie tłuszczów (ze względu na stosunkowo niską zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych, czyli tych które łatwo się utleniają).W temperaturze do 23 – 25 C olej ten ma postać stałą, powyżej tej temperatury ma postać płynną. Stan skupienia oleju nie wpływa na jego jakość ani na smak. Wyróżnia się dwa rodzaje oleju kokosowego – nierafinowany i rafinowany. Olej kokosowy nierafinowany jest tłoczony na zimno. W temperaturze pokojowej ma postać stałą i biały kolor (wyglądem przypomina smalec – jednak w odróżnieniu od smalcu olej posiada widoczne słoje), a także smak i piękny kokosowy zapach. Natomiast olej rafinowany pozyskiwany jest w wysokich temperaturach (poprzez tłoczenie rozgrzanej kopry) lub przy użyciu chemicznych rozpuszczalników co powoduje, że niestety pozbawiony zostaje wielu cennych wartości odżywczych oraz prozdrowotnych właściwości. Olej rafinowany jest odkwaszany i wybielany i co istotne pozbawiony jest smaku i zapachu kokosa. Olej kokosowy nie musi być przechowywany w lodówce, ale należy trzymać go dokładnie zakręcony w miejscu chłodnym i zaciemnionym (nie wystawiać na działanie promieniowania słonecznego). Właściwe przechowywanie przedłuża żywotność i przydatność oleju (nawet do 2 lat).

Olej kokosowy na łyżce i w słoiku

Co zawiera?

Olej kokosowy składa się głównie z nasyconych kwasów tłuszczowych – stanowią one ok 90% – 93% całej zawartości. To co ważne i warte podkreślenia to to, że kwasy nasycone w oleju kokosowym mają specyficzną budowę – są to trójglicerydy średniołańcuchowe (MCT), które mają zupełnie inny metabolizm niż pozostałe tłuszcze (są w krótkim czasie przekształcane w energię, a nie odkładają się w tkance tłuszczowej). Pozostałe 7% – 10% stanowią nienasycone kwasy tłuszczowe, a w tym: jednonienasycone – kwas oleinowy (omega 9) ok 6%, zaś wielonienasycone: kwas linolowy (omega 6 ) około 2% i kwas linolenowy do 1%.

Zawartość poszczególnych kwasów nasyconych:

– kwas laurynowy ok 44% – 51% wszystkich kwasów

– kwas mirystynowy 13% – 18%,

– kwas palmitynowy 8-12%,

– kwas kaprylowy ok 7%

– kwas kaprynowy ok 6%

– kwas stearynowy ok 3%

Olej kokosowy zawiera także witaminy: B2, B6, E i C, kwas foliowy oraz cenne dla zdrowia minerały jak wapń, magnez, potas, fosfor, żelazo, sód, cynk oraz błonnik.

Olej kokosowy właściwości i zastosowanie (efekty)

O właściwościach oleju kokosowego decydują głównie zawarte w nim składniki (a także jego budowa). Oto najważniejsze właściwości oraz zastosowanie oleju kokosowego:

– wysoka zawartość kwasu laurynowego w oleju kokosowym (tak duża ilość tego kwasu występuje tylko w mleku matki i kokosie) wpływa korzystnie na odporność organizmu (uczestniczy w jej tworzeniu), a ponadto może wykazywać właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze (eliminować szkodliwe patogeny). Dlatego też olej kokosowy stosuje się w celu wzmocnienia odporności, w przypadku osłabienia organizmu, a także pomocniczo przy przeziębieniu i dolegliwościach układu oddechowego (np. angina, ból gardła, kaszel) oraz opryszczce.

– olej kokosowy poprawia wchłanianie m.in wapnia i magnezu, a także wielu substancji odżywczych rozpuszczalnych w tłuszczach;

– olej kokosowy spożywany przed lub w trakcie posiłków szybko i na długo zaspokaja głód (jest sycący), zapobiega więc przejadaniu się oraz podjadaniu między posiłkami. Ponadto olej kokosowy przyspiesza przemianę materii i nie odkłada się w postaci tkanki tłuszczowej (szybciej spala się zbędne kalorie co zapobiega nadwadze i otyłości). Dlatego też warto, aby osoby z nadwagą i/lub otyłością brzuszną dołączyły do swojej diety olej kokosowy. Długotrwałe stosowanie oleju kokosowego może przyczynić się do redukcji masy ciała (schudnięcia).

– olej kokosowy wpływa korzystnie na profil lipidowy krwi tzn. jest pomocny w redukcji i utrzymaniu na właściwym poziomie trójglicerydów,cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL, zaś podwyższa poziom cholesterolu HDL. Redukcja zbędnych kilogramów oraz dbanie o właściwy poziom cholesterolu mają korzystny wpływ na funkcjonowanie całego układu krążenia.

– olej kokosowy usprawnia wydzielanie insuliny co skutkuje regulacją poziomu cukru we krwi. Ma to istotne znaczenie w profilaktyce cukrzycy i powstawaniu insulinooporności.

– wspomaga funkcjonowanie układu pokarmowego – reguluje trawienie, zapobiega zaparciom, działa ochronnie na wątrobę, a ponadto jest pomocny w infekcjach dróg moczowych;

– spożywanie oleju kokosowego zawierającego kwasy tłuszczowe MCT powoduje wzrost ilości ciał ketonowych, które mogą być źródłem energii dla mózgu i mięśni. Jest to o tyle istotne, że w przypadku chorób neurodegeneracyjnych obserwuje się upośledzony metabolizm glukozy w neuronach – w związku z czym mózgowi zaczyna brakować paliwa. W tym przypadku źródłem energii mogą być więc ciała ketonowe powstałe z metabolizmu oleju kokosowego. Dlatego też poleca się włączenie do diety oleju kokosowego osobom starszym oraz cierpiącym na choroby neurodegeneracyjne, a także sportowcom (olej kokosowy nie odkłada się w formie tłuszczu, a jest dobrym źródłem energii);

– zawartość kwasów laurynowego i kaprylowego o właściwościach antybakteryjnych powoduje, iż olej kokosowy świetnie nadaje się do pielęgnacji zębów i jamy ustnej (może hamować rozwój bakterii odpowiedzialnych za powstawanie próchnicy). Olej ten wybiela zęby, odświeża oddech, dba o dziąsła (zapobiega chorobom przyzębia), a także wzmacnia i mineralizuje zęby;

– dzięki silnym właściwościom kojącym i łagodzącym i antybakteryjnym olej kokosowy może być stosowany do pielęgnacji skóry niemowląt i małych dzieci (np. okolice pupy u niemowląt która narażona jest na odparzenia i alergie skórne).

– połączenie właściwości nawilżających i antybakteryjnych powoduje iż olej kokosowy jest pomocny w licznych dolegliwościach skórnych jak np. łupież, egzema czy trądzik;

– olej kokosowy ma właściwości nawilżające, odżywcze, regenerujące, kojące, łagodzące i antyoksydacyjne z tego też względu znajduje zastosowanie w kosmetyce, a dokładniej pielęgnacji skóry, włosów i paznokci. Jest szczególnie polecany dla osób ze skórą suchą, odwodnioną, dojrzałą (wygładza skórę i zapobiega powstawaniu zmarszczek), uszkodzoną przez słońce (właściwości gojące i kojące), a dzięki równoczesnym właściwościom antybakteryjnym warto stosować go także w przypadku trądziku. Stosowanie oleju kokosowego może też być pomocne w profilaktyce cellulitu i rozstępów. Olej kokosowy wykazuje też działanie przeciwsłoneczne (pochłania ok 30% promieniowania dlatego nie powinien stanowić jedynego zabezpieczenia skóry przed UV);

– ze względu na wysoką stabilność termiczną (wysoką temperaturę dymienia) olej kokosowy polecany jest do smażenia w wysokich temperaturach. Świetnie nadaje się także do pieczenia oraz jako składnik deserów (np. czekoladowych). Może być również składnikiem sosów do sałatek, dresingów, świetnie sprawdzi się także jako dodatek do kawy, herbaty czy koktajli owocowych (czyni je bardziej smoothie);

Olej kokosowy jak spożywać?

Suplementacja oleju kokosowego powinna być dostosowana do indywidualnego zapotrzebowania organizmu – spożywa się go łyżeczką, a dobowa dawka oscyluje zazwyczaj między 5 a 15 g (stosowanie rozpoczynamy od przyjmowania mniejszych dawek aby przyzwyczaić organizm do tego typu tłuszczu).

W celu redukcji wagi (głównie tłuszczu w okolicy jamy brzusznej) osobom dorosłym zaleca się spożywanie 2 – 4 łyżeczek oleju dziennie (np. po jednej łyżeczce rano i wieczorem nie więcej niż 2 łyżki czyli 30 ml na dzień) najlepiej w trakcie posiłków (wtedy lepiej wchłania się do organizmu).

Oczywiście olej kokosowy warto mieć w kuchni. Można go zastosować do większości potraw – zarówno do smażenia jak i do pieczenia (nadaje im delikatny, kokosowy posmak) lub też spożywać go zamiast masła czy innego tłuszczu do smarowania pieczywa (kanapek czy tostów).

Olej kokosowy warto spożywać, oczywiście w rozsądnych i umiarkowanych ilościach (nie stosować w nadmiarze).

Olej kokosowy przeciwwskazania

Nie powinien być stosowany przez osoby uczulone na olej kokosowy. Brak innych przeciwwskazań.

Ciekawostki, historia, źródła

W medycynie tradycyjnej Azji olej kokosowy jest stosowany od tysiącleci, a palma w tamtejszych rejonach nazywana jest „drzewem życia”. Olej kokosowy wykorzystywano tam w leczeniu wrzodów, łysienia, oparzeń, zaparć, a także dolegliwości układu oddechowego jak przeziębienie, astma czy też zapalenie oskrzeli oraz zapobieganiu kaszlowi. Mieszkańcy wysp Pacyfiku od wieków stosują swoją tradycyjną dietę w której bardzo ważne miejsce znajduje kokos i jego przetwory. Być może to właśnie ten składnik diety odpowiada za niską zachorowalność mieszkańców tego rejonu na nadwagę i choroby serca oraz długowieczność.

Jak odróżnić olej nierafinowany od rafinowanego?

Nie zawsze na pierwszy rzut oka łatwo odróżnić olej rafinowany od nierafinowanego, bo w słoiczku wyglądają podobnie – olej nierafinowany ma kolor biały i widoczne słoje, zaś olej rafinowany ma kolor bezbarwny lub też biały. To co różni olej nierafinowany od rafinowanego to smak i zapach oleju oraz jego cena. Olej nierafinowany ma smak i piękny zapach kokosu oraz znacznie wyższą cenę. Natomiast olej rafinowany pozbawiony jest smaku i zapachu kokosa, zaś jego cena jest około 2 razy niższa niż nierafinowanego.

Kokos, palma kokosowa

Naturalnym miejscem występowania palmy kokosowej są tropiki. W takich warunkach palmy osiągają nawet do 30 m wysokości. Drzewo to jest smukłe, z długimi pierzastymi liśćmi. Prawdopodobnie kokos po raz pierwszy pojawiła się na Filipinach, skąd nadal jest importowany do przeróżnych krajów świata. Owoc kokosu ma kształt dużej kuli pokrytej twardą skorupą (brązowa, szorstka włóknina). Na czubku orzecha znajdują się trzy otwory. Cześć naukowców (botaników) uważa, że kokos nie jest orzechem tylko pestkowcem – bo zjadamy jego znaczną część.

Z owocu kokosu uzyskujemy:

– miąższ (zawany „bielmem” – jest mięsisty i ma biały kolor);

– sok (zwany „wodą kokosową” lub „mlekiem kokosowym”);

– opisany powyżej olej kokosowy.

Z wysuszonego miąższu uzyskujemy koprę, która w większości składa się z tłuszczu (około 70 % głownie kwasy nasycone), cukru (ok 14 % ) i białka (ok 7%).

Sok zwany wodą kokosową lub mlekiem kokosowym bierze się w orzechu z gleby. Woda jest bardzo czysta ponieważ przechodząc do orzecha przez korzenie i pień jest wielokrotnie filtrowana. Skład wody kokosowej powoduje, ze stosowana jest jako elektrolity (także dożylnie w kroplówkach) – do nawadniania i uzupełniania substancji mineralnych i odżywczych (zawiera więcej potasu niż banany, a także więcej minerałów niż niejeden napój izotoniczny).

Mleko kokosowe w 95% składa się z wody, pozostałe składniki to tlenki: wapnia, magnezu i fosforu, a także żelazo, potas, a także takie składniki odżywcze jak cukier, białko, tłuszcze oraz cenny dla zdrowia błonnik. Mleko kokosowe warto spożywać przy problemach żołądkowych (jest lekkostrawne) oraz w zatruciach (do odtruwania) – bardzo dobrze nawadnia i uzupełnia elektrolity.

Ciekawostka

Woda kokosowa składem biochemicznym jest zbliżona do ludzkiego osocza, co czyni z niej niezwykle cenną substancję odżywczą. W czasach II wojny światowej woda kokosowa była stosowana do transfuzji, kiedy brakowało naturalnej krwi.

Liście palmowe wykorzystywane są na wiele sposobów – wyplata się z nich maty, kosze, kapelusze czy hamaki, a nawet ściany budynków czy płoty. Wykorzystuje się je także jako strzechę do pokrycia dachu domków.

Drewno palmowe (z pnia, bo nie ma gałęzi) wykorzystuje się zarówno w budownictwie jak i w meblarstwie.

Jak wybierać kokos?

Jak odróżnić młody kokos od wysuszonych orzechów? Jest to niezwykle istotna sprawa kiedy chcemy zakupić owoc. Sprawa jest bardzo prosta – bierzemy kokos do ręki i potrząsamy nim – przydatny (młody) kokos to ten w którym słyszymy sok (chlupotanie). Jeśli nic nie słyszymy to nie warto kupować takiego orzecha, bo najprawdopodobniej jego miąższ jest wyschnięty i nie będziemy mieli z niego większego pożytku (wyschnięty jest niejadalny).

Jak otworzyć (obrać) kokos?

Na początek musimy się dostać do środka aby pozbyć się soku. W tym celu robimy dziurę w skorupie ( w jednym z 3 wgłębień na czubku) używając do tego celu korkociągu, śrubokręta, bądź też wiertarki. Wkładamy do środka rurkę i możemy się cieszyć przepysznym smakiem mleka kokosowego lub też możemy przelać sok do naczynia. Kiedy kokos jest już pusty (bez soku) owijamy go w ręcznik i rozbijamy młotkiem, tym sposobem skorupa pęknie i podzieli się na dwie (lub więcej) części. Kokos można jeść na świeżo lub też przetwarzać (np. suszyć, zamrażać)